AA muhabirinin, Rusya, Avrupa ve ABD’deki çeşitli kurumlardan derlediği bilgilere nazaran, dünyanın en büyük doğal gaz ihracatçılarından Rusya, boru çizgileriyle geçen yıl toplam 202 milyar metreküp doğal gaz ihraç etti.
Bunun yüzde 83’ü Avrupa ve Türkiye’ye sevk edilirken, yüzde 13’ü Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerine, yüzde 4’ü ise Çin’e gönderildi. Avrupa’nın geçen yıl ithal ettiği toplam doğal gaz ölçüsünde ise Rusya’nın hissesi yüzde 40 seviyesindeydi.
Ukrayna’daki savaşın başlamasının akabinde ise Rusya’nın boru çizgileri üzerinden Avrupa’ya doğal gaz sevkiyatları süratle azalmaya başladı.
Avrupa’ya Rus gazı sevkiyatlarında kullanılan ana çizgilerden Kuzey Akım boru sınırında faaliyetler gerekli bakımların yapılamadığı gerekçesiyle ağustos sonunda dururken, inşaatı tamamlanan Kuzey Akım 2 sınırı ise Ukrayna’daki savaş nedeniyle faaliyete alınmamıştı.
Her iki hatta da 26 Eylül’de patlamalar yaşanmış, doğal gaz sızıntıları meydana gelmişti.
Gazprom’un Avrupa’ya doğal gaz sevkiyatında kritik role sahip bir öbür boru sınırı olan Yamal-Avrupa da artık yaptırımlar nedeniyle atıl duruma düşerken, şirketin, Ukrayna’nın, Sohranovka isimli doğal gaz dağıtım noktasından sevkiyatları da 10 Mayıs’ta durmuştu.
Söz konusu giriş noktasının kapanmasıyla şirketin Ukrayna üzerinden Avrupa’ya gönderdiği doğal gaz ölçüsü 10 Mayıs’a kıyasla yaklaşık yüzde 50 azaldı.
Avrupa Birliği (AB) Komitesi Lideri Ursula von der Leyen, 9 Eylül’de yaptığı açıklamada, Rusya’nın Avrupa doğal gaz ithalatındaki hissesinin yüzde 40’tan yüzde 9’a düştüğünü bildirmişti.
Öte yandan Gazprom’un doğal gaz ihracatı da yılın 9 ayında geçen yılın birebir devrine nazaran yüzde 40 gerileyerek 86,9 milyar metreküpe düştü.
RUSYA’NIN ANA AMAÇ PAZARI ÇİN
Rusya, pazar hissesinin kıymetli oranda düştüğü Avrupa’yı başta Çin olmak üzere Asya piyasasına gerçekleştireceği doğal gaz sevkiyatlarıyla telafi etmeyi planlıyor.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 14 Nisan’da gerçekleştirdiği konuşmada, “Enerji kaynaklarının batıya tedariki azalacak. Bu nedenle adım adım ihracatımızı süratle büyüyen güney ve doğu piyasalarına yönlendirmemiz kıymetli.” tabirlerini kullanmıştı.
Doğal gaz ihracatında Avrupa’ya değerli oranda bağımlı durumdaki Rusya’nın Asya’ya yönelik tek ihracat boru sınırı Sibirya’nın Gücü ise tam kapasiteye şimdi ulaşmadı.
Tam kapasiteye ulaştığında Rusya’dan Çin’e bu sınır üzerinden yılda 38 milyar metreküp doğal gaz sevk edilmesi planlanırken, kelam konusu hacim savaş öncesinde Avrupa’ya gönderilen yılda ortalama 150 milyar metreküp gazın fakat yüzde 25’ine tekabül edebiliyor.
Gazprom’un Çin’e yönelik planladığı ve Sibirya’nın batısında kalan gaz alanlarından faydalanmak istediği Sibirya’nın Gücü 2 boru sınırının ise fakat 2030 faaliyete geçmesi bekleniyor.
Rusya’nın Avrupa’ya yönelik sevkiyatlarını doğudaki ülkelere yönlendirebilmesi için ülkesinin Batı bölgelerindeki doğal gaz altyapısıyla gerekli ilişkilerin bulunmaması da bir öbür sorun olarak ön plana çıkıyor.
Uzmanlar, Rusya’nın batısında kullanılan alanların doğu istikametlerine yönlendirilebilmesi için değerli boru sınırları yatırımlarının yapılması gerektiğini, bunun için de tekrar başta Çin olmak üzere milletlerarası ortaklara gereksinim duyulduğuna işaret ediyor.
LNG’NİN STRATEJİK KIYMETİ ARTIYOR
Avrupa’daki boru çizgileriyle gaz ihracat piyasasını değerli oranda kaybeden Rusya için sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ihracatı stratejik değere sahip.
Rusya Federal İstatistik Kurumunun (Rosstat) açıkladığı datalara nazaran, ülkenin LNG üretimi bu yılın 8 ayında geçen yılın tıpkı periyoduna kıyasla yüzde 13,5 artarak 21,6 milyon tona çıkarken, ağustostaki üretimi ise bir evvelki yıla nazaran yüzde 59 artarak 2,4 milyon tona yükseldi.
Ülkenin doğusundaki Sahalin-2 ve Sibirya’nın kuzeydoğusundaki Yamal LNG tesisleri Rusya’nın en kıymetli LNG üretim merkezleri olarak ön plana çıkıyor.
Sahalin-2’de geçen yıl 10,4 milyon ton LNG üretilirken, Yamal LNG’de geçen yıl 20 milyon ton LNG üretildi.
Rus hükümetinin Mart 2021’de onayladığı plana nazaran, ülkede LNG üretiminin 2035’e kadar yılda 120 ila 140 milyon tona ve global pazar hissesinin da yüzde 15 ila 20’ye yükseltilmesi planlanıyor.
Ukrayna savaşından evvel Sahalin-2’nin ana ortakları ortasında yüzde 50 ile Gazprom, yüzde 27,5 ile Shell, yüzde 12,5 ile Mitsui ve yüzde 10 ile Mitsubishi bulunurken, Shell eylül ayında yaptığı açıklamada projeden çekileceğini duyurmuştu.
Yamal LNG’deki iştirak yapısı ise yüzde 50,1 ile Novatek, yüzde 20 ile TotalEnergies, yüzde 20 ile CNPC ve yüzde 9,9 Silk Road Fund formundayken, TotalEnergies şirketi de Rusya ile artık ortak projelerde yer almayacaklarını bildirmişti.
Öte yandan, Rusya’da LNG projelerinin geliştirilmesinde kıymetli rol oynayan ABD güç saha hizmetİ şirketi Baker Hughes da Rusya’ya yönelik ekipman sevkiyatını durdurma kararı almıştı.
Rusya’daki ekonomistler, Rus LNG endüstrisinin yaptırımlar öncesinde kıymetli oranda Batılı şirketlerin ekipmanlara bağımlı olduğu ve devletin yüksek kaynak ayırmadan bu alanda süratli bir gelişim göstermesinin düşük ihtimal olduğu görüşünde birleşiyor.
AVRUPA’YA SEVKİYATLARDA TÜRKİYE ROTASI TEKLİFİ
Rusya’nın doğal gazını dış piyasalara ihraç edebilmek için ortaya koyduğu son alternatif ise Türkiye’de bir doğal gaz merkezi kurulmasına yönelikti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 12 Ekim’de, “Yakıt ve doğal gaz kaynaklarımız için ana rotayı Türkiye üzerinden sağlayarak, Avrupa için Türkiye’de doğal gaz merkezi kurulabilir.” sözünü kullanmıştı.
Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak da AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, yerini TürkAkım’ın aldığı Güney Akım projesinin 4 sınır üzerinden yılda 63 milyar metreküp kapasiteyle tasarlandığını ve bu potansiyelin Türkiye üzerinden Avrupa’ya Rus gazı gönderilmesinde kullanılabileceğini söyledi.